Ισίδωρος

I

Όνομα ιεραρχών της Ανατ. Ορθόδοξης και της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας.

1. Ι. (Καρθαγένη 560 – Σεβίλη 636). Επίσκοπος Σεβίλης (601-636) και άγιος της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας. Διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο της Σεβίλης τον αδελφό του Λέανδρο. Συγκάλεσε δύο συνόδους και διετέλεσε πρόεδρος της Δ’ εθνικής συνόδου στο Τολέδο, η οποία καθόρισε ομοιόμορφο τύπο λειτουργίας σε ολόκληρη την Ισπανία και στη Ναρβονική Γαλλία. Ο Ι. ήταν ένας από τους πιο μορφωμένους εκκλησιαστικούς παράγοντες της εποχής του και διακρίθηκε για τους αγώνες του εναντίον των αρειανών της Ισπανίας. Ο πατριάρχης Ινοκέντιος ΙΓ’ τον ανακήρυξε διδάσκαλο της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας, όχι τόσο για την πρωτοτυπία της διδασκαλίας του όσο για την προσήλωσή του στο ρωμαιοκαθολικό δόγμα. Έγραψε διάφορα έργα, θεολογικού κυρίως περιεχομένου, το κυριότερο από τα οποία τιτλοφορείται Ετυμολογίες. Η μνήμη του τιμάται από τη Δυτ. Καθολική Εκκλησία στις 4 Απριλίου.

2. Ι. (Μονεμβασιά 1385; – Ρώμη 1463). Μητροπολίτης Ρωσίας (1436-41) και αργότερα καρδινάλιος της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας. Υπήρξε μαθητής του Πλήθωνα στον Μιστρά, φίλος του μετέπειτα καρδιναλίου Βησσαρίωνα και έμπιστος του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου. Ο Ι. διακρίθηκε για τη φιλοσοφική και θεολογική του κατάρτιση και για τις διπλωματικές του ικανότητες. Μετά την επιστροφή του από τη σύνοδο της Βασιλείας (Ελβετία), όπου είχε σταλεί ως αντιπρόσωπος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, χειροτονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ρωσίας. Με την ιδιότητα αυτή έλαβε μέρος στην ιστορική σύνοδο της Φλωρεντίας (1438-39), κατά την οποία αναδείχθηκε σε έναν από τους θερμότερους υποστηρικτές της ένωσης των δύο Εκκλησιών. Σε ανταμοιβή, ο πάπας τον ονόμασε καρδινάλιο, αξίωμα που του προσπόριζε ηθικά και υλικά οφέλη όσο βρισκόταν στην Ιταλία, αλλά όταν επέστρεψε στη Μόσχα (1441) θεωρήθηκε προδότης της ορθοδοξίας και φυλακίστηκε. Αργότερα κατόρθωσε να δραπετεύσει και να φτάσει στη Ρώμη (1443), όπου ο πάπας τον χρησιμοποίησε κυρίως ως ειδικό απεσταλμένο για την εμπέδωση της εκκλησιαστικής ένωσης στον ελληνικό πληθυσμό. Τον Οκτώβριο του 1452 έφτασε στην Κωνσταντινούπολη επικεφαλής διακοσίων τοξοτών, τους οποίους είχε μισθώσει ο ίδιος, πουλώντας την προσωπική του ακίνητη περιουσία. Κατά την πολύμηνη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης πολέμησε με γενναιότητα, τραυματίστηκε και κατά την Άλωση αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε ως δούλος. Κατόρθωσε να δραπετεύσει μεταμφιεσμένος σε μοναχό. Τον Ιούλιο του 1453 έφτασε στην Κρήτη, απ’ όπου απηύθηνε σειρά δραματικών εκκλήσεων στον πάπα και στους Ευρωπαίους ηγεμόνες, τους οποίους καλούσε να συνασπιστούν σε μια νέα σταυροφορία για να σώσουν την Ευρώπη από τον «πρόδρομο του Αντίχριστου», δηλαδή τον σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή. Για τον ίδιο σκοπό εργάστηκε και μετά την επιστροφή του στη Ρώμη. Υποστήριξε επίσης τους πολυάριθμους Έλληνες πρόσφυγες στην Ιταλία και συνέβαλε στην οργάνωση της παροικίας και γενικά της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Ι. ο Χαρακηνός (τέλη 1ου αι. π.Χ. – αρχές 1ου αι. μ.Χ.). Γεωγράφος. Ήταν σύγχρονος του Στράβωνα. Περιηγήθηκε την Παρθία και έγραψε τους Παρθικούς σταθμούς και το Παρθίας περιοδικόν. Σώζονται μόνο αποσπάσματα του δευτέρου.

2. Ι. ο Γαζαίος (τέλη 5ου - αρχές 6ου αι. μ.Χ.). Νεοπλατωνικός φιλόσοφος. Μετά το κλείσιμο της φιλοσοφικής σχολής της Αθήνας (529 μ.Χ.) από τον Ιουστινιανό, πήγε στην αυλή του βασιλιά των Περσών Χοσρόη, μαζί με άλλους φιλοσόφους, ελπίζοντας σε καλύτερη μεταχείριση. Επειδή όμως δεν μπορούσε να προσαρμοστεί στα ήθη της Περσίας, επέστρεψε στην Ελλάδα.

3. Ι. ο Αλεξανδρεύς (τέλη 5ου – αρχές 6ου αι. μ.Χ.). Νεοπλατωνικός φιλόσοφος.

4. Αρχιτέκτονας, μαθηματικός και μηχανικός (6ος αι. μ.Χ.). Υπήρξε δάσκαλος του μαθηματικού Ευτοκίου του Ασκαλωνίτη και σχολιαστής των έργων του Αρχιμήδη και του Ευκλείδη. Συνεργάστηκε με τον Ανθέμιο τον Τραλλιανό στην οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας (532-537). Έκανε επίσης τα σχέδια για την αποκατάσταση των οχυρώσεων της Δάρας, στη Συρία.

5. Αρχιτέκτονας (6ος αι. μ.Χ.). Ανιψιός του προηγουμένου. Οικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας, όταν αυτός έπεσε από σεισμό το 558· αυτός ο τρούλος σώζεται σήμερα. Κατά μία άποψη, ο Ι. επιχείρησε τότε γενικότερη στερέωση του ναού, η οποία ελάττωσε το φως και ίσως και την καλλιτεχνική του αξία. Του αποδίδουν επίσης τα μνημεία της Ζηνοβίας στον Ευφράτη. Πιθανώς ήταν ο αρχιτέκτονας του ναού των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη.

III

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ι. ο Πηλουσιώτης. Βλ. λ. Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης.

2. Στρατιώτης από την Αλεξάνδρεια (3oς αι. μ.Χ.). Υπηρέτησε στη Χίο, στο ρωμαϊκό ναυτικό. Οι εθνικοί τον κατήγγειλαν ως χριστιανό στον ναύαρχο Νουμέριο και αποκεφαλίστηκε. Η μνήμη του τιμάται στις 14 Μαΐου. Τιμάται επίσης και από τη Δυτ. Καθολική Εκκλησία στις 15 Μαΐου.

3. Μαρτύρησε στη φωτιά μαζί με τους Ακεψιμά και Λέοντα. Η μνήμη τους τιμάται στις 7 Δεκεμβρίου.

IV

Όνομα δύο πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

1. Ι. Α’ (; – 1349). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1347-49). Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μόνασε στο Άγιον Όρος. Πήρε ενεργό μέρος στις έριδες που προκάλεσαν οι Hσυχαστές, τους οποίους υποστήριξε στον αγώνα τους εναντίον του Ακίνδυνου και του Βαρλαάμ. Αργότερα, μαζί με τον Γρηγόριο Παλαμά, πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου χειροτονήθηκε μητροπολίτης Μονεμβασίας. Διαδέχθηκε στον πατριαρχικό θρόνο τον Ιωάννη ΙΔ’, ο οποίος καθαιρέθηκε. Συμπεριφέρθηκε αρχικά με επιείκεια προς τους αρχιερείς οπαδούς του Βαρλαάμ. Τελικά όμως υποχρεώθηκε να τους καθαιρέσει εξαιτίας της προκλητικά εχθρικής στάσης που τήρησαν απέναντί του. Για τη ζωή και τη δράση του έγραψε ο διάδοχός του Φιλόθεος.

2. Ι. Β’ (Ξανθόπουλος, ; – 1462). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1456-62). Διαδέχθηκε τον πρώτο μετά την Άλωση πατριάρχη Γεννάδιο Β’. Το σημαντικότερο γεγονός στη διάρκεια της πατριαρχίας του ήταν η επικύρωση των προνομίων της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων από τον σουλτάνο.